Pęcherz nadreaktywny (OAB)
Co to jest pęcherz nadreaktywny (OAB)?
Przyczyny nadreaktywności pęcherza
Leki stosowane w nadreaktywności pęcherza
Inne metody leczenia
Co to jest pęcherz nadreaktywny (OAB)?
Pęcherzem nadreaktywnym (OAB, ang. overactive bladder, łac. vesica hyperreflectorica, też: hyperreflexia detrusoris – nadreaktywność wypieracza) określa się taki stan, w którym występują poniższe objawy:
- częstomocz1 – wielokrotne oddawanie niewielkich ilości moczu, spowodowane bolesnymi parciami, wywołanymi patologicznymi skurczami pęcherza podczas jego wypełniania,
- parcia naglące – nagła, niepohamowana potrzeba oddania moczu, spowodowana nieprawidłowymi skurczami pęcherza, pojawiającymi się w trakcie jego wypełniania,
- nietrzymanie moczu z parcia – mimowolny, niedający się powstrzymać wyciek moczu, spowodowany parciami naglącymi,
przy braku innych chorób, które uzasadniałyby te dolegliwości. Objawy występują łącznie lub osobno. Nadreaktywność pęcherza często wiąże się z zaburzeniami ze strony jelita grubego (np. zaparcia) i zaburzeniami seksualnymi.
Pojęcie „pęcherz nadreaktywny” bywa używane wymiennie z „nadreaktywnością pęcherza”. Precyzyjnie pierwsze określa zespół objawów, drugie natomiast oznacza obiektywnie stwierdzone w badaniu urodynamicznym skurcze pęcherza. Ze względu na rodzaj zaburzeń układu nerwowego (por. następny podrozdział) różnicuje się niekiedy pojęcia „pęcherz nadaktywny”, definiujący „zbyt częstą reakcję”, i „pęcherz nadreaktywny”, określający „zbyt intensywną reakcję pęcherza”.
Ponieważ objawy podobne do towarzyszących pęcherzowi nadreaktywnemu daje wiele chorób, należy wykluczyć zakażenia układu moczowego i płciowego, choroby nerek, moczówkę prostą, cukrzycę. Parcie, częstomocz, ból w podbrzuszu, które ustępują w nocy, mogą wskazywać na zespół jelita nadwrażliwego. W celu wykluczenia powyższych schorzeń wykonuje się badanie moczu, test wkładkowy, polegający na pomiarze ilości wyciekającego moczu (pacjentka zakłada na kilka godzin wkładkę pochłaniającą mocz, która jest ważona przed badaniem i po nim), USG jamy brzusznej (pozwala ocenić m.in. ilość moczu zalegającego w pęcherzu), badanie urodynamiczne. W przypadku podejrzenia zaburzeń układu nerwowego (chorób neurologicznych, urazów itp.) lekarz może zlecić rezonans magnetyczny, ale ze względu na wysoki koszt badania (prywatnie pacjent musiałby zapłacić około 500 zł) w praktyce jest ono wykonywane jako ostatnie, po wyeliminowaniu innych potencjalnych przyczyn problemów z pęcherzem. W obserwacji pęcherza nadreaktywnego przydatne są też tzw. dzienniczki mikcji, w których pacjent zapisuje szczegółowo godzinę, ilość oddanego moczu, dolegliwości temu towarzyszące itp.
Przyczyny nadreaktywności pęcherza
Przyczyny pęcherza nadreaktywnego tkwią w zaburzeniach funkcjonowania nerwów odpowiadających za działanie układu moczowego. Zaburzenia te mogą wynikać z uszkodzeń układu nerwowego (rdzenia kręgowego, nieprawidłowości związanych z połączeniami nerwowo-mięśniowymi, z połączeniami międzykomórkowymi, z nadmiernym przewodnictwem czuciowym). Pęcherz nadreaktywny występuje też w przebiegu takich chorób, jak cukrzyca, choroba Parkinsona, choroba Alzheimera, stwardnienie rozsiane (SM).
Leki stosowane w nadreaktywności pęcherza
Leczenie nadreaktywności pęcherza polega na podawaniu preparatów ograniczających nadmierne skurcze pęcherza. W tym celu stosuje się leki antycholinergiczne i spazmolityczne, rozkurczające mięśnie gładkie. Do najpopularniejszych substancji stosowanych w terapii pęcherza nadreaktywnego należą: oksybutynina (najtańsza na polskim rynku, stosunkowo skuteczna, mająca jednak dość uciążliwe dla pacjentów skutki uboczne, będące główną przyczyną przerwania kuracji), tolterodyna (łagodniejsza pod względem działań niepożądanych) i nowsza solifenacyna (łącząca dobrą tolerancję właściwą tolterodynie ze skutecznością oksybutyniny, niestety, jest to lek nierefundowany i jego cena może być dla niejednego pacjenta zaporowa). Ponieważ konieczne jest przyjmowanie oksybutyniny trzy do czterech razy na dobę, w niektórych krajach (np. w Wielkiej Brytanii od 2005 r.) wprowadzono do użycia plastry o nazwie Kentera, które przezskórnie uwalniają odpowiednią ilość substancji aktywnej. Ich niewątpliwą zaletą jest lepsza tolerancja, mniejsza ilość efektów ubocznych oraz wygoda w stosowaniu (dwa razy w tygodniu). W leczeniu OAB stosuje się też daryfenacynę - substancję o działaniu zbliżonym do solifenacyny; najlepsze efekty obserwuje się w leczeniu długotrwałym. Daryfenacyna znajduje też zastosowanie w leczeniu nietrzymania moczu z parcia. Kolejną substancję leczniczą stanowi fesoterodyna – poddawana obecnie końcowym badaniom klinicznym. Lek jest bardzo szybko metabolizowany i o wiele skuteczniej redukuje parcia, nieotrzymanie moczu, a także zwiększa objętość pęcherza moczowego. Niestety ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych jest nieco wyższe niż w przypadku solifenacyny i daryfenacyny.
Więcej informacji na temat tych preparatów zawiera dział Leki. Oprócz nich w terapii nadreaktywności pęcherza wykorzystuje się też prowiperynę, fesoterodynę, trójpierścieniowe leki antydepresyjne (imipramina, doksepina – należy jednak stosować je ostrożnie), preparaty alfa-adrenergiczne, takie jak tamsulosyna i doxazysyna (stosowane w łagodnym przeroście prostaty). Prowadzone są też badania nad użytecznością blokerów kanału wapniowego (działających relaksująco na mięśnie gładkie), leków wykorzystywanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego i arytmii serca. W fazie badań klinicznych znajdują się także substancje będące agonistami receptora B3-adrenergicznego, których działanie porównuje się do tolterodyny.
W nadreaktywności pęcherza stosowane są też leki podawane inaczej niż doustnie. Dopęcherzowo podaje się preparaty miejscowo znieczulające, np. lignokainę, która zmniejsza dolegliwości, ale jej działanie trwa krótko i wymaga częstego powtarzania, przy czym kolejne wlewki są coraz mniej skuteczne. Tą samą drogą można podawać oksybutyninę. Oprócz tego stosuje się czasem dopochwowo preparaty estrogenowe.
Żaden z wymienionych leków nie jest, niestety, w pełni skuteczny, ponadto przy dłuższym stosowaniu skutki uboczne potrafią przewyższać korzyści terapeutyczne. Wciąż trwają więc badania nad nowymi metodami leczenia pęcherza nadreaktywnego.
Inne metody leczenia
Jeżeli podawane doustnie i dopęcherzowo leki nie przynoszą poprawy, wykorzystywane są neurotoksyny, takie jak waniloidy (kapsaicyna i resiniferatoksyna) i toksyna botulinowa (botox). Podawane dopęcherzowo, wstrzykiwane w ścianę pęcherza, porażają włókna nerwowe pęcherza, które odpowiadają za nadmierne skurcze pęcherza i powodowany nimi ból. Wlewka resinifarotoksyny działa przez ok. pół roku zwiększając pojemność pęcherza i neutralizując uczucie parcia; toksyna botulinowa (BTX-A) uznawana jest za wysoce skuteczną, dobrze tolerowaną i o długotrwałym działaniu (jedno wstrzyknięcie wystarcza nawet na 9 miesięcy).
W opornej na leczenie nadreaktywności pęcherza stosuje się także metody chirurgiczne, mające na celu odnerwienie pęcherza. Ze względu na ich inwazyjność, zabiegi te są ostateczną formą terapii, gdy zawiodą inne sposoby leczenia, a dolegliwości są dla pacjenta nazbyt uciążliwe lub gdy choroba grozi uszkodzeniem górnych dróg moczowych.
Do metod tych należą:
- hydrodystensja – rozciąganie ścian pęcherza za pomocą płynu podanego do pęcherza pod ciśnieniem (nie wyższym niż ciśnienie tętnicze krwi) na 30 minut,
- autoaugmentacja pęcherza,
- denerwacja pęcherza,
- enterocystoplastyka – metoda, która ma najmniej powikłań. Polega ona na rozcięciu pęcherza i wszyciu fragmentu ściany jelita w celu jego powiększenia,
- zastosowanie pompy wewnątrzpęcherzowej UROSTM – niewielkiego i niepodrażniającego ścian pęcherza urządzenia uwalniającego do jego wnętrza oksybutyninę.
Z mniej radykalnych form leczenia można wymienić neuromodulację, czyli elektrostymulację nerwów za pomocą różnego rodzaju elektrod, zewnętrznych i wszczepianych, pobudzających włókna nerwowe odpowiedzialne za funkcjonowanie pęcherza i mięśni miednicy. Coraz większą popularnością cieszą się też terapie behawioralne, polegające na nauczeniu się kontrolowania i modyfikowania odruchów związanych z utrzymaniem i oddawaniem moczu. Oprócz typowego treningu pęcherza, tj. oddawania moczu w ściśle określonych i z czasem wydłużanych odstępach czasu, stosuje się biofeedback. Jest to metoda, w której skurcz pęcherza i związane z nim zmiany ciśnienia są sygnalizowane przez dźwięk, którego natężenie wzrasta wraz ze wzrostem ciśnienia, oraz graficznie, za pośrednictwem wykresu obserwowanego przez pacjenta. Inaczej mówiąc, skurcze pęcherza, powodujące parcie, wywołują sygnały dźwiękowe i graficzne. Zadaniem pacjenta jest próba zahamowania skurczu (którego „nadejście” komunikują te sygnały) i powstrzymanie nietrzymania moczu. Stosowane są także ćwiczenia mięśni dna miednicy.
BIBLIOGRAFIA:
Futyma Konrad, Rechberger Tomasz (2008), Nowe opcje terapeutyczne w leczeniu nadaktywnego pęcherza moczowego, "Przegląd Urologiczny" 2008/9/6 (52),
Radziszewski Piotr, Szalecki Paweł, Majewski Mariusz (2005), Pęcherz nadreaktywny - patofizjologia, diagnostyka i leczenie, [w:] Nietrzymanie moczu u kobiet. Patologia, diagnostyka, leczenie, pod red. Tomasza Rechbergera i Jerzego A. Jakowickiego, Lublin.
_______________________________
1wielomocz – znacznie zwiększona objętość wydalanego moczu (ponad 3000 ml na dobę), moczenie
nocne – mimowolny, bezwiedny wyciek moczu w czasie snu.
Copyright © by Karolina Sykulska 2006-2024. Korzystanie z portalu i forum jest równoznaczne z akceptacją noty prawnej.